|
STRACH SIĘ BAĆ?! Polski plakat filmowy 1946 - 1956 - z kolekcji Wielkopolskiego Muzeum Niepodległości w Poznaniu - 10.04. - 3.05.2015 r.
Plakat- wyłoniony z malarstwa i grafiki usytuowany jest na pograniczu sztuki wysokiej i sztuki
użytkowej. Już przed II wojną światową i po niej polski plakat
był terenem bardzo interesujących działań, które dotyczyły
eksperymentów skupionych na funkcjach komunikacyjnych, operujących
obrazem, słowem (lub jego brakiem), kolorem, skrótem. Od początku
był związany z wybitnymi artystami – jedne z pierwszych polskich
plakatów tworzyli: Stanisław Wyspiański i Karol Frycz. W dwudziestoleciu międzywojennym
wysuwają się na plan pierwszy prace Henryka Berlewiego
i
Tadeusza Gronowskiego. Po II wojnie światowej epoka lat
pięćdziesiątych na krótko zahamowała rozwój polskiego plakatu,
chociaż obowiązujący socrealizm dopuszczał w plakacie odstępstwa
stylistyczne. Spowodowało to duże zainteresowanie artystów tą
dyscypliną. Wprowadzali do swoich prac symbole zniewolenia, jak np.
kraty, posługiwali się często surrealistycznymi zestawieniami
elementów, wykorzystując też rysunek, który celowo upraszczali i
brutalizowali. W tym czasie mistrzem plakatu
propagandowego był Tadeusz Trepkowski, który chętnie wypowiadał
się lapidarną, monumentalną formą plastyczną. Zestawiając ze
sobą kilka elementów wywoływał subtelną grę skojarzeń, przy
niemal zupełnym wyeliminowaniu słowa. Równolegle
z
propagandowym plakatem politycznym rozwijał się plakat
informacyjny, filmowy i kulturalny. Tego rodzaju plakat tworzyli:
Henryk Tomaszewski ("Zemsta", "Kordian", "Rancho
Texas") – operujący niemal futurystycznym nagromadzeniem słów
i elementów, z których każdy miał sobie przypisane znaczenie,
Wojciech Fangor – przenoszący motywy z malarstwa do plakatu i
odwrotnie; operował formą uproszczoną, syntetyczną o wyraźnej,
przerysowanej czasem gamie kolorystycznej. W plakatach filmowych
wspólnie z innymi twórcami polskiego plakatu współtworzył nurt
posługujący się systematycznym znakiem malarskim, w kompozycji i
wymowie używanych symboli odbiegający od doktryny socrealizmu
("Czarna Carmen"). Obok wyżej wymienionych artystów
plakatem zajmowali się także: Józef Mroszczak ("Zamknij się
i zastrzel mnie", "Słowo i obraz", "Borys
Godunow", "Henryk V", "Ptasznik z Tyrolu") –
współtwórca Międzynarodowego Bienale Plakatu w Warszawie
(pierwszej tego typu imprezy na świecie) i współzałożyciel
również pierwszego na świecie Muzeum Plakatu w Wilanowie, Roman
Cieślewicz ("Eroica", "Popioły", "Diabły
z Loudun"), Julian Pałka ("Perła w koronie",
"Faraon", "W 80 dni dookoła świata"), Eryk
Lipiński ("Kleopatra", Casablanca" "Isadora"),
Jan Lenica ("Sprawa Gorgonowej", "Biesy",
"Wozzek"), Jan Młodożeniec ("Klute",
"Konformista", "Cromwell"), Wojciech Zamecznik
("Mondo cane", "Uczta Baltazara", "Cień")
, Waldemar Świerzy ("Wesele", "Szepty i krzyki",
"Nocny kowboj", "Ziemia obiecana"), czy później
debiutujący Franciszek Starowieyski ("Jak wam się podoba",
"Nieboska komedia", "Sanatorium pod klepsydrą")
i Maciej Urbaniec ("Nie moje", "Wieczór Trzech
Króli", "Cyrk"). Artyści ci stali się twórcami
tzw. Polskiej szkoły plakatu, która po 1956 roku w pełni osiągnęła
swoją dojrzałość, a jej ośrodkiem stała się Warszawa i
środowiska skupione wokół Akademii Sztuk Pięknych. Lata
sześćdziesiąte i początek siedemdziesiątych to okres
dynamicznego rozwoju tej dziedziny twórczości artystycznej, która
ekspresją i lapidarną formą działa bezpośrednio na widza,
posługuje się językiem, który dla każdego jest zrozumiały,
korzysta z różnych form obrazowych i oferuje różnorodne
możliwości informacyjne. Lata siedemdziesiąte przyniosły
niestety schyłek polskiej szkoły plakatu, co wiązało się m.in. z
ekspansją fotografii, jak również działalnością twórców
związanych z kulturą młodzieżową Janem Sawką, Janem Jaromirem
Aleksiunem, Eugeniuszem Stankiewiczem. Krytyka, zarówno polska jak i
zagraniczna, widziała w polskim plakacie odrębności jakościowe
mimo pewnej unifikacji stylistycznej z plakatem europejskim.
Odmienność tę i wysoką pozycję polskiego plakatu w sztuce
europejskiej, upatrywano m.in. w niezależności od komercji,
ścisłych kontaktach ze sztuką europejską, czerpaniu z wszelkich
przejawów życia, pomysłowości, humorze, w indywidualizmie i
bogactwie inwencji twórczej, popartej rzetelnym warsztatem i wysokim
poziomem kultury plastycznej. Katarzyna Pisarczyk
Strona: 1 2
|